Urząd Miasta i Gminy Jelcz-Laskowice

Szlak Martyrologii

Wędrówkę rozpocząć należy od placu przed Spółką „Jelcz” na ul. Inżynierskiej. W tym miejscu w styczniu 1943 roku z inicjatywy niemieckiego przemysłowca Alfreda Kruppa powstały zakłady „Krupp Bertha Werke”. Budowniczymi byli więźniowie obozu pracy „Fünfteichen” założonego w pobliskich Miłoszycach. Byli to głównie Żydzi, Polacy Rosjanie, ale znaleźli się tu również jeńcy angielscy. Mordercza praca i spartańskie warunki połączone z brutalnością niemieckich oddziałów SS doprowadziły do około 3000 ofiar śmiertelnych. Obóz pracy przymusowej istniał tutaj od 1 grudnia 1943 roku do 21 stycznia 1945. W czasie działalności zakładów "Bertha Werke" produkowano między innymi haubice 125 mm, silniki czołgowe, ale również lufy dział okrętowych. Na ul. Inżynierskiej znajduje się pomnik „Więźniom Gross Rosen” postawiony tu dla upamiętnienia więźniów, którzy zginęli podczas fabryki „Bertha Werke”.

Szeroką szosą przed wiadukt nad linią kolejową łączącą Jelcz-Laskowice z Wrocławiem docieramy do wsi Miłoszyce. Kierując się polna droga wzdłuż torów kolejowych w kierunku Czernicy dotrzemy do miejsca, w którym znajdował się obóz. Nieopodal w sosnowym lasku (wjazd samochodem od ul. Wrocławskiej) umiejscowiony jest grób-pomnik ofiar obozu "Fünfteichen”.

Ostatnią pamiątką tych strasznych czasów jest znajdujący się pomiędzy Ratowicami a Czernicą pomnik poświęcony ofiarom pobliskiego obozu koncentracyjnego. W odróżnieniu od poprzednich upamiętnia on ofiary ewakuacji obozu w styczniu 1945 roku. Z 6000 więźniów, którzy wyruszyli z obozu pod eskortą esesmanów i Ukraińców, w kierunku obozu Gross Rosen w Rogoźnicy dotarło tylko 4000. Dalszą wędrówkę w głąb Rzeszy przeżyło jedynie 200. Część z więźniów, którzy zostali w obozie ze względu na zły stan zdrowia, doczekali wyswobodzenia przez Armię Czerwoną 23 stycznia 1945 roku.