Urząd Miasta i Gminy Jelcz-Laskowice

Szlak Martyrologii

Wędrówkę rozpocząć należy od placu przed Zakładami Samochodowymi „Jelcz” SA. W tym miejscu w styczniu 1943 roku z inicjatywy niemieckiego przemysłowca Alfreda Kruppa powstały zakłady „Krupp Bertha Werke”. Sama fabryka wchodziła w skład większego koncernu zbrojeniowego „Friedrich Krupp – Bertha Werke”. Budowniczymi zakładu byli więźniowie obozu koncentracyjnego Gross Rosen, którego filia „Funfteichen” założona została w pobliskich Miłoszycach. Więźniami obozu byli głównie Polacy, Żydzi, Rosjanie, ale znaleźli się tu również jeńcy Angielscy. Mordercza praca i spartańskie warunki połączone z brutalnością niemieckich oddziałów SS doprowadziły do około 3000 ofiar. Obóz pracy przymusowej istniał tutaj od 1 grudnia 1943 roku do 21 stycznia 1945. W czasie swej działalności produkował między innymi haubice 125 mm, silniki czołgowe, ale również lufy dział okrętowych. Na terenie Jelczańskich zakładów Samochodowych obecnie znajduje się kamienny obelisk z napisem „Ofiarom Gross Rosen” postawiony tu dla upamiętnienia więźniów, którzy zginęli podczas fabryki „Bertha Werke”.

Szeroką szosą przed wiadukt nad linią kolejową łączącą Jelcz-Laskowice z Wrocławiem docieramy do wsi Miłoszyce. Stamtąd kierujemy się w stronę małego sosnowego lasku, gdzie umiejscowiony jest grób-pomnik kolejnych ofiar obozu Funfteichen”.

Ostatnią pamiątką tych strasznych czasów jest pomnik znajdujący się pomiędzy Ratowicami a Czernicą. Stoi tam pomnik poświęcony ofiarom pobliskiego obozu koncentracyjnego. W odróżnieniu od poprzednich dwóch upamiętnia on ofiary ewakuacji obozu w styczniu 1945 roku. Z 6000 więźniów, którzy wyruszyli z obozu pod eskortą esesmanów i Ukraińców, w kierunku obozu Gross Rosen w Rozgoźnicy dotarło tylko 4000. Dalszą wędrówkę w głąb Rzeszy przeżyło jedynie 200. Część z więźniów, którzy zostali w obozie ze względu na zły stan zdrowia, doczekali wyswobodzenia przez Armie Czerwona 23 stycznia 1945 roku.